Czym jest miłość? Część 2: Narracyjna teoria miłości

Kontynuując temat miłości, zapoczątkowany w poprzednim artykule (zob. Czym jest miłość? Część 1: Trójczynnikowa teoria miłości), tym razem, odchodząc od zagadnień technicznych i strukturalnych, a więc tego, co składa się na całą, różnorodną złożoność zjawiska miłości, przeniesiemy się w świat opowieści, czy też narracji.

Narracje, mówiąc ogólnie, to różne sposoby pojmowania i mówienia o całej społecznej rzeczywistości. Narracje zawierają w sobie wiedzę o ludzkich motywach, wzajemnych zależnościach, komplikacjach, przyczynach i skutkach, jak również o całym kontekście, w jakim dzieje się snuta przez nas opowieść. Co istotne, ogromną rolę w konstruowaniu i przetwarzaniu narracji odgrywają nasze osobiste doświadczenia.

Tego typu opowieści istnieją również na temat miłości, z czego każda z nich przekazuje inną koncepcję tego, jak można rozumieć miłości. Takie narracje widzimy, gdy przyglądamy się ludziom w miłosnych związkach – każdy z nich ma swoją, unikatową wizję miłości i swoje rozumienie miłosnych zależności. Jak twierdzi sam Stenberg, miłość jako konkretna opowieść wynika w głównej mierze z interakcji naszych cech z otoczeniem. Narracje są więc wypadkową naszej osobowości oraz różnorakich doświadczeń i innych, pomniejszych opowieści (baśni, bajek, filmów, książek, zasłyszanych historii, lub obserwowanych w bliskim otoczeniu modeli związków), z których każdy z nas zbudował swoją nadrzędną, miłosną narrację (bardzo często nie do końca uświadomioną). Przyjętą opowieść pragniemy realizować w naszych życiach – objawia się to szukaniem odpowiednich partnerów (którzy odgrywali by komplementarne do naszych opowieści role), odpowiednich okoliczności poznania, realizowaniem określonych, pasujących do opowieści scenariuszy, czy ogólnym postrzeganiu tego, czym jest miłość, co oznacza, że ktoś kogoś kocha, jak należy zachowywać się w związku, wobec partnera, kim jest partner, jakie mamy mieć wobec niego oczekiwania itp. Nie każdy partner będzie pasował do naszej opowieści, co więcej, związek ma większą szansę na przetrwanie, jeżeli miłosne narracje partnerów są raczej podobne.

Żeby dokładnie sprecyzować, czym może być opowieść o miłości, warto przytoczyć wyróżnione przez Sternberga rodzaje takich opowieści. Jak twierdzi sam autor, liczba takich opowieści jest potencjalnie nieskończona, a ich poszczególne wariacje i gatunki mieszają się ze sobą. Sprawę może komplikować fakt, że do swojej narracji o miłości niekoniecznie trzeba zaczerpnąć całą zasłyszaną historię czy opowieść – większość z nas składa sobie pewną narracyjną mozaikę, konglomerat uczuciowego świata, definiującego, czym jest miłość. Ponadto, opowieści ewoluują w toku naszych związków – niektóre z nich są charakterystyczne dla pierwszych etapów związków, inne – dla tych trwających już długie lata. Poniżej znajduje się krótka lista najważniejszych opowieści, wyróżnionych przez Sternberga i jego współpracowników.

Przykłady narracji o miłości 

• Opowieść baśniowa – klasyczna opowieść mająca wiele wersji, zaczerpniętych wprost z bajkowego świata – zawiera się więc tutaj przykładowa wizja rycerza w lśniącej zbroi, na białym koniu, który pokona smoka i uwolni księżniczkę z wieży, po czym odjadą razem w stronę zachodzącego słońca, aby żyć długo i szczęśliwie;
• Opowieść o ogrodzie – partnerzy są tutaj ,,ogrodnikami”, a związek – bujnym ogrodem, którego trzeba nieustannie doglądać i pielęgnować – zaprzestanie owych starań groziłoby uschnięciem lub jego zachwaszczeniem – wymagane jest więc od partnerów, aby ci poświęcali związkowi bardzo wiele czasu, sił i uwagi;
• Opowieść o uzależnieniu – obiekt miłości niczym silnie uzależniający narkotyk; opowieść charakterystyczna raczej dla osób z lękowym stylem przywiązania, powiązanym z ogromnym, nieustającym lękiem przed utratą partnera; osoby nie wyobrażają sobie życia bez swojego partnera – autonomia każdego z nich schodzi na dalszy plan, cechuje ich ogromna zależność od siebie, objawiająca się np. w niesamodzielnych zachowaniach czy podejmowaniu decyzji;
• Opowieść o dziele sztuki – jak nietrudno się domyślić, partnerzy są tutaj dla siebie swego rodzaju obiektami podziwu, opartego na fizycznej atrakcyjności; olbrzymią rolę odgrywa zatem dobra prezencja partnerów względem siebie, powiązana z cielesnym uwielbieniem;
• Opowieść o interesach – związek traktowany jest tutaj raczej jak firmowy kontrakt (obostrzony konkretnymi zadaniami i profitami), czy też biznesowy projekt, a partnerzy – są dosłownie partnerami w interesach;
• Opowieść o rządzeniu – możemy tutaj wyróżnić opowieść o rządach autokratycznych – gdy jeden z partnerów dominuje nad drugim – lub rządy demokratyczne – gdy głos partnerów jest równoważny i władza w związku rozkłada się po równo;
• Opowieść o tajemnicy – charakterystyczna raczej dla początkowych faz miłości – zgodnie z tą narracją, miłość ma być owiana mglistym nimbem tajemnicy, a partnerzy nie powinni ujawniać zbyt wiele na swój temat; miłość to zatem jedna wielka zagadka, pełna ekscytujących niedopowiedzeń;
• Opowieść o policjancie – związek jest tutaj oparty na zasadzie ciągłej kontroli – trzeba mieć partnera zawsze na oku, a ów kontrolowany partner potrzebuje owego nadzoru, by móc zachowywać się w odpowiedni sposób;
• Opowieść o poświęceniu – kochać – znaczy tutaj ni mniej ni więcej, jak oddawać całego siebie swojemu partnerowi, poświęcać się dla niego;
• Opowieść o uczniu i nauczycielu – miłość jest tutaj postrzegana jako związek ucznia i nauczyciela, mistrza i jego adepta, zawiera więc w sobie swego rodzaju asymetrię ważności i kompetencji, jeden z partnerów ,,uczy się” od drugiego;

Opowieść o szyciu – zgodnie z tą opowieścią, miłość przez cały czas leży w naszych rękach, jest tym, co sami z niej stworzymy.