Żarłoczność psychiczna (z łac. bulimia nervosa) polega na spożywaniu wyjątkowo dużych ilości pokarmu w krótkim czasie, co połączone jest często z przeczyszczaniem się (w celu pozbycia się go), najczęściej w formie wymiotów. Choroba ta dotyczy od 1 do 2% populacji, kobiety chorują na nią nawet 10 razy częściej niż mężczyźni. Co istotne, bulimia nie jest po prostu zwykłym, przytrafiającym się wielu z nas stanem przejedzenia. Związana jest ona z przytłaczającym poczuciem przymusu jedzenia i całkowitym brakiem kontroli w momencie przyjmowania pokarmu. Atak bulimii może przyjmować albo postać jednorazowych napadów związanych z pochłonięciem olbrzymiej ilości, najczęściej wysokokalorycznych produktów, albo postać ciągu sesji rozłożonych na wiele godzin, przerywanych przeczyszczaniem się. Aby zobrazować, dlaczego bulimia była określana w literaturze jako wilczy, czy też niedźwiedzi głód, warto przybliżyć przykładowe ilości kalorii spożywane przez osoby chore – w czasie jednorazowego ataku (najczęściej pospiesznie i samotnie), osoby takie mogą spożyć nawet do kilkunastu tysięcy kalorii, lub w przypadku ciągu sesji jedzenia – nawet do 50 000 kalorii w ciągu 8 godzin. Przypomnijmy, zalecana liczba kalorii na jeden dzień wynosi, w zależności od ilości wysiłku fizycznego, od 1600 do 2500 kalorii.
Bulimia – znaczące czynniki
Tym, co bardzo często przewija się w wywiadach z osobami z bulimią, są traumatyczne doświadczenia na wczesnych etapach rozwoju (z okresu dzieciństwa i adolescencji), które w konsekwencji prowadziły u nich do zaburzeń regulacji emocji, jak również stanów dysocjacji, czyli cielesnego oddzielenia się od swojej psychiki i emocji.
Podobnie jak w przypadku anoreksji (zob. artykuł: Anoreksja – objawy, geneza, opis relacji z ciałem), osoby takie charakteryzuje silna koncentracja na wyglądzie ciała, jego negatywna ocena, znaczny krytycyzm, przeszacowanie rozmiarów ciała i w konsekwencji – zaniżona samoocena i zaburzenie obrazu własnego ciała.
W ,,zaklętym cyklu jedzenia”, jak nazywa się inaczej cykl bulimiczny, po okresie głodzenia się i próby utrzymania kontroli, przychodzi gwałtowny napad objadania się pokarmami, najczęściej właśnie tymi, które były ,,zakazane” i których osoba tak skrupulatnie sobie odmawiała. Po ataku przychodzi poczucie winy i całkowitej bezwartościowości, prowadzące do kompulsywnego przeczyszczenia się (lub/oraz – ciężkich, fizycznych ćwiczeń) i kolejnej głodówki, co rozpoczyna nowy cykl.
Jaką funkcję pełni dla osoby chorej cykl najadania się i przeczyszczania? Przynosi on chwilowe ukojenie, stanowiąc albo wypełnienie trudnej do zniesienia, emocjonalnej pustki, albo wręcz przeciwnie, łagodzi napięcie i stan negatywnych emocji, prowadząc do ich każdorazowego rozładowania. Oprócz tego same w sobie czynności kompensacyjne (głodzenie się, przeczyszczanie, ćwiczenia fizyczne) dają osobie chorej chwilowe poczucie odzyskania kontroli nad ciałem i jedzeniem.
Do rozwoju bulimii prowadzą więc strategie radzenia sobie z emocjami opierające się np. na zajadaniu negatywnych emocji z obawy przed ich wyrażaniem. Osoby takie boją się, że ujawniając złość lub smutek mogą doprowadzić do rozpadu relacji z bliską im osobą, niejednokrotnie to również wychowanie rodzicielskie prowadzi u takich osób do rozwoju przekonania, że niektóre emocje są niestosowne, naganne, nie wolno ich wyrażać.
Objawy fizyczne – jak wygląda ciało osoby chorej na bulimię?
Osoby z bulimią zmagają się z przewlekłym zmęczeniem, bólami głowy, zaniżonym ciśnieniem krwi jak również zaburzeniami równowagi elektrolitycznej. Ich narządy, takie jak serce, wątroba czy nerki, są osłabione, a ich funkcjonowanie może być zaburzone przez braki koniecznych mikroelementów. W przypadku kobiet widoczna jest również nieregularna miesiączka lub jej całkowity zanik. Spożywanie ogromnych ilości jedzenia w krótkim czasie prowadzi z kolei do znacznego rozciągnięcia żołądka. Z kolei przeczyszczanie się w formie wymiotów w dłuższej perspektywie czasu może prowadzić do:
Sygnały ostrzegawcze, które (poza fizycznymi objawami) powinny zwrócić naszą uwagę na możliwość rozwoju bulimii, to znaczne wahania wagi w krótkim czasie (przy mniej więcej prawidłowej wadze), tendencja do unikania wspólnego jedzenia, częste jedzenie w ukryciu, wstyd przed spożywaniem wspólnego posiłku, ukrywanie przez taką osobę w różnych miejscach opakowań po produktach spożywczych, problemy finansowe (wynikające z wydawania znacznych ilości pieniędzy na jedzenie i środki przeczyszczające), znaczne zainteresowanie dietami, preparatami obniżającymi łaknienie, czy obsesyjna koncentracja na sylwetce i wyrażanie niezadowolenia z niej.
Cele terapii bulimii
Psychoterapia jest jedną z podstawowych form pomocy w przypadku bulimii. Do podstawowych celów i technik, jakie zakłada terapia, można zaliczyć monitorowanie cyklu objadania się i wymiotowania oraz dotychczasowych stylów i strategii radzenia sobie z emocjami i napięciem, opracowanie mniej restrykcyjnej diety (często we współpracy z dietetykiem lub psychodietetykiem) oraz zdrowego planu ćwiczeń, jak również leczenie współwystępujących do bulimii zaburzeń psychicznych, zaburzeń obrazu ciała i trudności w emocjonalnej regulacji. To wszystko ma prowadzić do redukcji przejadania się, zmiany funkcji jedzenia, większej akceptacji swojego ciała oraz wypracowania nowych, konstruktywnych strategii radzenia sobie.