BPD (borderline personality disorder), czyli zaburzenie osobowości z pogranicza lub inaczej, osobowość chwiejna emocjonalnie podtypu granicznego, dotyka średnio 1-2% populacji. Częściej diagnozowane jest ono u kobiet, zdarza się również, iż zaburzenie to jest wykrywane wraz z zaburzeniami z kręgu schizofrenii, zaburzeniami lękowymi, zaburzeniami nastroju (np. depresją), uzależnieniami, lub PTSD (potraumatycznym zespołem stresu pourazowego).
Alarmujące są statystyki – aż 10% śmierci samobójczych dotyczy osób dotkniętych właśnie zaburzeniem osobowości z pogranicza. Ponadto, aż 75% osób z BPD dokonuje samouszkodzeń lub podejmuje próby samobójcze.
Poznajmy zatem emocjonalny, poszarpany, chwiejny, zraniony, wewnętrzny świat osób z pogranicza.
Charakterystyka osób z borderline
Osoby takie bardzo często charakteryzują się zwiększoną agresją w codziennych kontaktach z innymi, jak również niezwykle silnymi, nieadekwatnymi do sytuacji czy wydarzeń, reakcjami emocjonalnymi. Określane jest to mianem nadmiernej reaktywności emocjonalnej. Związana jest ona ze zbyt dużą ilością i siłą przeżywanych emocji. Jako, iż osoby cierpiące na zaburzenie borderline bardzo często mają duże trudności w rozpoznawaniu i nazywaniu określonych stanów emocjonalnych, nadmiar różnorakich emocji kumuluje się u nich w nieprzyjemny stan ogólnego napięcia, z którym po pierwsze, bardzo trudno jest sobie poradzić i go kontrolować, po drugie natomiast – utrudnia on koncentrację tych osób, utrzymanie uwagi i podejmowanie jakichkolwiek celowych działań. Jest on również jednym z głównych powodów podejmowania przez te osoby zachowań autodestrukcyjnych (np. samookaleczania się), czy też prób samobójczych.
Gdy przyjrzymy się relacjom osób z borderline, dostrzeżemy tam dużą niestabilność, zmienność, wiele skrajności i ambiwalentnych uczuć. Charakterystyczne są naprzemienne stany idealizowania oraz dewaluacji parterów, oraz powtarzający się schemat bliskość – panika – dystans – odrzucenie. Powoduje to, iż osoby takie mają duże trudności z budowaniem stabilnych, intymnych relacji, z których mogłyby czerpać pełną satysfakcję.
Charakterystyczna jest również silna impulsywność w ogólnym funkcjonowaniu, bardzo często objawiająca się w nieumiejętności kontroli swoich popędów i zachowań – stąd skłonność takich osób do sięgania po używki (takie jak alkohol, lub papierosy), jak również do podejmowania ryzykownych, lekkomyślnych zachowań czy objadania się.
Jeżeli chodzi o tożsamość i ogólny obraz siebie, borderline powiązane jest z dojmującym poczuciem wewnętrznej pustki, oraz dużymi problemami z tożsamością, czyli określeniem tego, kim jestem, jak również zaniżonym poczuciem własnej wartości.
W kryzysowych momentach, związanych z dużą ilością stresu i napięcia, często dochodzi u takich osób do stanów dysocjacji, czyli psychicznego oddzielenia się od własnego ciała i niemożliwych do zniesienia emocji. Skutkuje to zaburzeniami poczucia ciągłości czasu, miejsca czy wspomnień. Mogą mieć miejsce również tzw. krótkotrwałe. dekompensacje psychotyczne, związane z urojeniami czy nawet halucynacjami.
Trudności w funkcjonowaniu osoby dotkniętej borderline bardzo dobrze ucieleśnia główna bohaterka znanego filmu Jamesa Mangolda pt.: ,,Przerwana lekcja muzyki” (oryginalny tytuł: ,,Girl, interrupted), czyli grana przez Winonę Ryder – Susanna Kaysen.
Skąd bierze się to zaburzenie?
Jeden aspekt stanowi niewątpliwie biologiczna podatność. Wiele badań potwierdza, iż u osób z borderline mamy do czynienia z zaburzonym funkcjonowaniem układu limbicznego, odpowiadającego za regulację emocji. Dodatkowo, mają one nadreaktywny układ nerwowy, co prowadzi do bardzo łatwego pobudzenia. Wszystko to może być spowodowane czynnikami genetycznymi, jak również nieprawidłowościami pochodzącymi z okresu płodowego (przyjmowanie przez matkę substancji psychoaktywnych, czy doświadczanie przez nią nadmiernych ilości stresu).
Poza biologiczną podatnością, istotne znaczenie ma również tzw. unieważniające środowisko rodzinne. Występuje ono w rodzinach, w których myśli, uczucia i pragnienia dzieci są lekceważone, odrzucane, a nawet podlegają karze. Emocje takich dzieci są niezauważane, lub natrafiają na rodzicielski gniew. Uczą się więc one, że albo muszą stłumić wszelkie emocje, albo skrajnie je wyolbrzymić, by zostać zauważonym. Podobnie sprawa ma się w tzw. rodzinach doskonałych, w których okazywanie emocji uznawane jest za słabość lub brak kompetencji.
Jaka terapia dla osób z BPD?
Dialektyczna terapia behawioralna (dialectical behavior therapy – DBT), czyli jedna z terapii ,,trzeciej fali”, jest idealna dla osób z borderline, gdyż kładzie nacisk na wypracowanie umiejętności regulowania emocji, jak również nauki zauważania i akceptacji dyskomfortu psychicznego, przy równoczesnym ograniczaniu impulsywnych reakcji emocjonalnych. Koncentruje się również na uważnym byciu ,,tu i teraz”, prowadząc do zwiększania akceptacji rzeczywistości i własnych ograniczeń. Standardowa terapia DBT trwa przynajmniej 12 miesięcy, obejmując dwa spotkania tygodniowo. Pomocna mogłaby być również terapia poznawcza oparta na uważności (mindfulness), dzięki której osoby takie mogą zwiększyć zdolność doświadczania własnych emocji i odczuć płynących z wnętrza ciała.