Jakimi zasadami etycznymi powinien kierować się psycholog?
Dobry psycholog i psychoterapeuta to taki, który przestrzega kodeksu etycznego psychologa. Poniżej wymienione i omówione są najważniejsze zasady etyczne w pracy diagnostycznej i terapeutycnej, zgodne z kodeksem etyczno-zawdowym psychologa, skompresowane w dziesięć kluczowych punktów.
Psycholog, podejmując jakiekolwiek działania skierowane na pomoc drugiemu człowiekowi, czy też grupie osób, powinien robić to z pełną świadomością i odpowiedzialnością za owych ludzi. Ponadto, podstawowym i nadrzędnym celem pomocy psychologicznej oraz tworzonej relacji terapeutycznej jest dobro i interes pacjenta.
Psycholog, niezależnie od osobistych przekonań czy uprzedzeń (wszak też jest człowiekiem i takowe posiada), pozostaje w swoim fachu profesjonalistą. Oznacza to, iż niezależnie od tego, kto jest odbiorcą jego pomocowych i terapeutycznych czynności, psycholog powinien dążyć do osiągnięcia możliwie najwyższego poziomu swojej pracy. Tracą więc tu znaczenie pozycja społeczna i materialna klienta, jego rasa, narodowość, poglądy polityczne, światopogląd i wyznanie, jak również specyfika problemu, z którym przychodzi po pomoc.
Etycznym obowiązkiem psychologa jest poinformowanie klienta o konsekwencjach i możliwym ryzyku stosowanych metod terapeutycznych. Do psychologa należy również poprawna ocena swoich kompetencji w kontekście obserwowanego problemu – jeżeli jego kwalifikacje nie są wystarczające, lub pacjent wymaga pomocy wykraczającej poza kompetencje psychologiczne (np. psychiatry, neurologa czy dietetyka), psycholog kieruje pacjenta do innego specjalisty. Z etycznego punktu widzenia, psycholog nie powinien podejmować się czynności zawodowych i pomocowych, co do których nie ma potwierdzenia odpowiednim przeszkoleniem lub doświadczeniem praktycznym.
Na początku terapii, etycznym obowiązkiem psychologa jest uzgodnienie z klientem celu, do którego wspólnie będą dążyli na kolejnych sesjach, jak również sposobów postępowania i zakresu psychologicznych oddziaływań, które będą wykorzystywane. Owe uzgodnienie, po pierwsze, dokonuje się z pełnym poszanowaniem punktu widzenia i systemu wartości klienta, a po drugie – ustalenia te są elastyczne. Znaczy to, iż cel terapii, czy wykorzystywane metody mogą z czasem się zmienić, lecz ponownie powinno być to uzgodnione wspólnie z klientem.
Podstawowa zasada psychologa, czyli dobro pacjenta, odnosi się również, a może nawet jeszcze wyraźniej, do pacjentów małoletnich. W przypadku, gdy psycholog stwierdzi, że dobro małoletniego zostało naruszone przez instytucje lub osoby dorosłe (np. co może przyjąć formę presji i zmuszania dziecka do kontaktu z psychologiem), może odmówić współpracy z tymi organami i osobami. Etyka nakazuje psychologowi stać na straży praw małoletniego i respektować jego decyzje jako osoby ludzkiej.
Tajemnica zawodowa obowiązuje psychologa bezwzględnie, w każdej sytuacji, z wyłączeniem przypadków zagrożenia życia pacjenta lub kogoś z jego otoczenia. W pierwszej kolejności, przed jakąkolwiek interwencją i ujawnieniem newralgicznych informacji, psycholog powinien jednak zasięgnąć bezstronnej opinii, ponieważ każdy taki przypadek rozpatrywany jest indywidualnie. Jeżeli chodzi o jakiekolwiek materiały poufne, pochodzące z przebiegu terapii (notatki, rysunki, pamiętniki itp.), psycholog ma obowiązek komisyjnie je zniszczyć, jeżeli wystąpi ryzyko ich ujawnienia.
W sytuacji, gdy dla dobra pacjenta i przebiegu terapii, psycholog zdecyduje się na współpracę lub konsultację ze specjalistami z innych dziedzin, ujawnia informacje i materiały poufne jedynie w takim zakresie, jakim jest to konieczne, z zastrzeżeniem utrzymania tych danych w tajemnicy zawodowej.
Gdy psycholog w swojej praktyce korzysta z pomocy osób bez wykształcenia psychologicznego, takich jak asystenci, studenci psychologii realizujący praktyki czy też pielęgniarki, jest odpowiedzialny za realizowanie przez cały zespół zasad kodeksu etycznego i zachowania tajemnicy zawodowej. W sytuacji powierzania personelowi pomocniczemu jakichkolwiek poufnych materiałów, zobowiązany jest do ich odpowiedniego zabezpieczenia przed imienną identyfikacją.
Jeżeli psycholog zostanie uwikłany w konflikt interesów pomiędzy osobami lub między osobami i instytucjami, postępuje przede wszystkim tak, by nie zaszkodzić żadnej ze stron, starając się zachować bezstronność (zwłaszcza, gdy sprawa dotyczy konfliktu pomiędzy osobami i instytucjami).
Rzetelne przedstawienie swoich kwalifikacji przez psychologa oznacza przede wszystkim przedstawienie ich zgodnie z prawdą, jak również w sposób dokładny i precyzyjny, wraz z zakresem oferowanych czynności. Nieetyczne jest zawyżanie swoich kwalifikacji i wprowadzanie klientów w błąd odnośnie do posiadanych kompetencji.
Psycholog musi mieć pełną świadomość po pierwsze, swojej odpowiedzialności za losy klientów, a po drugie, możliwych niebezpieczeństw i ryzyka wynikającego ze swoich możliwości wpływania na innych. Z tego też powodu zobowiązany jest do systematycznego doskonalenia swoich kompetencji oraz poddawania się superwizji i konsultacjom z bardziej doświadczonymi i odpowiednio przeszkolonymi w tym zakresie psychologami.